Fotografie en schilderkunst delen dezelfde visuele taal. En dus bevatten schilderijen ook voor fotografen talloze compositielessen die je evenzogoed kunt toepassen in je eigen fotowerk. Of gebruiken bij het beoordelen van een foto. Eén zo’n klassieke truuk is ogen die je blijven achtervolgen – ongeacht waar je staat.
In 1515 paste de schilder Raffaello dit toe in zijn portret van Baldassare Castiglione, een Italiaanse graaf. Hoe kan het dat die man je altijd aan blijft kijken, ongeacht de hoek van waaruit je het schilderij bekijkt?
Baldassare Castiglione by Raffaello Sanzio ~ 1515
Tweedimensionale weergave
Dat heeft alles te maken met het feit dat de afbeelding een tweedimensionale weergave is. In een driedimensionale wereld werkt dit niet; vraag iemand om recht voor zich uit te kijken, ga vervolgens links of rechts van die persoon staan en je verliest oogcontact – de persoon blijft stoïcijns voor zich uit kijken. Dit komt omdat de compositie verandert zodra jij je beweegt. Er valt een andere schaduw op het gezicht en je ziet de ogen nu van opzij. Maar bij een tweedimensionale afbeelding verandert er helemaal niets in de compositie zodra jij van locatie verandert. De schaduwen, het licht, de positie van de ogen – alles blijft hetzelfde. Kortom, zodra je iemand afbeeldt die recht de camera inkijkt, resulteert dat in een foto van een persoon die je met zijn ogen blijft achtervolgen.
Plaats het oog in het midden
Het ‘achtervolgende’ effect is het sterkst als je het oog met de kortste afstand tot de camera precies in het midden van de afbeelding positioneert. Zoals Raffaello deed. Maar ook fotograaf Steve McCurry, in zijn wereldberoemde afbeelding van een Afghaans meisje. Het dominante oog in de foto is nét iets dichter bij de camera en bevindt zich exact op de middenlijn van de foto.
Afghan Girl by Steve McCurry, 1985
Als je eenmaal bekend bent met het effect zie je het overal. Bij klassiekers zoals de Mona Lisa van Da Vinci, maar netzogoed in de krant op portretafbeeldingen van bekende Nederlanders. Een simpele truuk met een sterk effect. Want een blik die je blijft achtervolgen grijpt je aan. Gebruik het!