Anderhalf jaar lang sjokte Marie-José Jongerius in het donker met haar camera over Maasvlakte 2 in aanbouw. Met schaarse verlichting ter plaatse fotografeerde zij de aanleg. Het resultaat zijn raadselachtig industriële foto’s.
In de Noordzee, ten westen van de haven van Rotterdam, verrees in 2008 langzaamaan nieuw land uit het zilte water. De aanleg van Maasvlakte 2 toont de Nederlandse ambivalente houding jegens het water ten voeten uit. Wij leerden op school over de droogmakingen, de Watersnoodramp, de daaropvolgende Deltawerken. De strijd tegen het water duurt voort, maar wij zijn aan de winnende hand. Het staat treffend op een bordje bij de Oosterscheldekering omschreven:
Hier heersen over het getij
De maan
De windEn wij
Lunar Landscapes
Enfin. De Maasvlakte dus. Daar verrijzen nu de nieuwste generatie terminals waar robotica, logistieke activiteiten, duurzaamheid en veiligheid naar een nieuw niveau worden getild. Een project met een historische en culturele dimensie.
Fotografe Marie-José Jongerius zag zichzelf voor een dubbele uitdaging. Ze besloot de Maasvlakte 1) bij nacht vast te leggen met 2) haar niet bepaald handzame technische camera. Twee jaar later resulteerde dat in het boek Lunar Landscapes. Inderdaad, twee jaar later. Want goede ideeën moeten rijpen. Het kost vele vruchteloze nachtelijke bezoeken aan de Maasvlakte alvorens je met een handjevol successen overblijft.
APM Terminals wil ook zo’n foto
Dat handjevol successen heeft wel tot een commerciële opdracht geleid. APM Terminals was dusdanig onder de indruk dat ze Jongerius vroegen de bouw van hun containerterminal op die Maasvlakte vast te leggen. Ze kreeg vrije toegang tot de bouwplaats én de volledige vrije hand in de uitvoering van haar opdracht, welke zou leiden tot het boek Concrete Wilderness.
Op het moment van Lunar Landscapes had de Maasvlakte geen geschiedenis, geen betekenis, geen doel. Niet alleen visueel, maar ook inhoudelijk doet het daarmee denken aan een maanlandschap. Beiden probeert de mens langzaam te veroveren. Maar de Maasvlakte is vooralsnog wat behapbaarder.
En er was land.
Stap voor stap legde Jongerius vast wat ‘s nachts in het schaarse (kunst)licht zichtbaar werd. Door de technische camera is de resolutie enorm en zien we iedere losse zandkorrel liggen.
Dat land, dat moeten we bezitten. Er wordt gebouwd, gebroken, gezwoegd en geruimd. De foto toont onderaan helverlichte witgrijze vlakken, gevolgd door lichtrode zandbergen die verdwijnen in een vol zwart. Niet zomaar zwart, maar echt pikzwart. Er is nog geen licht op de Maasvlakte.
Het landschap wordt langzaamaan de bouwtekening van de tekentafel. Alles krijgt een doel, maar heeft nog geen geschiedenis. Het is zielloos.
Het land is aangelegd, herschikt, geordend. De eerste fundamenten verrijzen. Nu moeten we de hoogte in.
En er was water, dan toch. Maar wel netjes geregisseerd door de mens. Stromend uit een pijp, hup, de zee in. Soort bij soort, netjes gescheiden.