Soms grijpt een foto je, iedere keer dat je ernaar kijkt roept het een emotie op. Dat kan zijn omdat het beeld een beroep doet op je empathie of goedkoper gezegd: je sensatiezucht. Een aangespoeld kinderlijkje. Een opengeklapte koffer in een maisveld bij een neergestort vliegtuig. Maar soms wil een beeld je niet loslaten om de dieperliggende associatie die visueel maakt wat jij al langer vindt.
Eén zo’n foto staat me nog steeds levendig bij, 7 jaar later. Eind 2008 bladerde ik ‘s ochtends door de NRC.next en zag paginagroot een foto afgebeeld die haarfijn verbeeldde wat mij fascineert; de controledwang van de mensheid.
We zien een politieman in vol ornaat: ietwat huiverig onderzoekt hij een orgel dat midden in het bos fier klaar staat om bespeeld te worden. De man buigt voorover en spreekt in zijn walkie-talkie – onderwijl kijkend naar het orgel alsof er tientallen meters verder nog een bataljon agenten gereed staat om in te grijpen, mocht het misgaan. 
De onbeheersbaarheid beheersen
De foto bevat meerdere lagen. Onvermijdelijk is de eerste frons die de foto teweeg brengt. Het wijkt af van wat je verwacht en je hersenen vliegen in de verklaringsmodus. Afhankelijk van je wereld- en mensbeeld dienen de vragen zich aan. Wat heeft dat orgel misdaan? Wie plaatst zo’n orgel daar? Zit er een bom in? Waarom mag er eigenlijk geen orgel in een bos staan?
Na de vragen volgt de invulling. In dit geval míjn invulling: we zien de vergaande wil van de mens om alles wat afwijkt, te beheersen. Alles moet binnen de lijntjes blijven. Een orgel in het bos, dat kan niet, dat mag niet. Terwijl: wat maakt het uit, wie heeft hier last van? Maar de politie kan enkel denken in bezit. Dat orgel ís van iemand, en moet terug naar die persoon. Specifieker, naar het húis van die persoon. Opgeruimd, binnen de lijntjes.
Spelen voor de bomen
Anderszijds zien we het verhaal van de grote afwezige: wie was die persoon die anderen bereid vond om samen met hem of haar dit orgel te verslepen naar een verlaten plek in het bos? Voor wie werd er gespeeld? Er was hier iemand gelukkig, met dat loodzware orgel tussen de bomen. Ik wil leven naar dit voorbeeld; ik wil orgels in bossen plaatsen en voor de bomen spelen. En dan een beetje gelukkig zitten zijn.
300 dollar voor de foto…
In het onderschrift van de foto in de NRC.next stond Harwich Police Department, Cape Cod vermeld. Ik googlede dit, vond een emailadres, en meldde interesse te hebben in de foto. Een paar dagen later ontving ik een mailtje van Jake O’Callaghan, de maker van deze foto. Hij had mijn mail doorgestuurd gekregen en vroeg welke publicatiedoel ik ermee had, en of ik ervoor wilde betalen. Een levendige emailconversatie volgde, waaruit bleek dat hij freelance fotograaf is voor de lokale media.
De bewuste foto verkocht hij voor $300,-. Ik vertelde hem dat de foto mij persoonlijk aangreep, en ik er geen publicatiedoel mee had. Ik was zeker bereid er iets voor te betalen, maar beschikte helaas niet over een mediabudget. Hij bekeek daarop mijn site en ik ontving de volgende mail:
“Because you are a student who loves to take pictures I’m going to send the photo free of charge. It’s my gift to you for loving this photo so much. I would recommend that you always carry your camera with you because you can never go back and duplicate the picture you missed, trust me on that one.”
~ Jake O’Callaghan
Ik had hem een compliment gegeven door uit persoonlijke interesse moeite te doen om hem te contacteren. Waarop hij mij zijn foto gaf. Die helaas slechts 3 MB groot bleek te zijn; hij maakte gebruik van een kleine compact camera. Maar door deze interactie had deze foto nóg een extra verhaallaag gekregen voor mij.
Nieuws op CNN
De nieuwsfoto van O’Callaghan werd opgepakt door media wereldwijd. Ook CNN berichtte erover, zij het met onverholen spot. Het serienummer wordt in het onderstaande CNN artikel vermeld als ware het een cruciale clue. Voorts wordt er melding gemaakt van het feit dat het orgel door meerdere agenten moest worden weggetild. Een aanwijzing dat het gevaarte niet door één persoon kan zijn neergezet. Meer viel er nog niet te zeggen: “so far, the investigation is flat”. En dat is maar goed ook, dit verhaal vereist een open einde.
