Modefotografie… Geënsceneerd. Opgefluft. Nep. Moeilijke jurken die nooit iemand zal dragen. Dat was mijn (nogal kortzichtige) idee bij deze tak van de fotografie. Totdat ik het werk van Horst P. Horst in het Nederlands Fotomuseum bezocht. Horst brengt met zijn werk een ode aan stijl en elegantie. Het is een lofzang op de mens in optima forma én een lofzang op de fotografie.
Mijn bijgeschaafde mening komt mede door de opzet van de tentoonstelling, welke is overgenomen van het Victoria & Albert Museum in Londen. Ein-de-lijk snapt een curator (Susanna Brown) dat bordjes met begeleidende tekst het beeld kunnen verrijken. Iedere foto gaat hier vergezeld van een uitgebreide uitleg in begrijpelijke taal. Je leest het, en verdomd als het niet waar is, nu zie je nóg meer.
Geen Photoshop maar een penseeltje
Iedere grote fotograaf heeft een iconische foto. Voor Horst is dat Mainbocher Corset. Gemaakt in 1939 te Parijs; zijn laatste foto voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Dat moment bleek later een keerpunt in de wereld, en in zijn eigen stijl van fotograferen. De foto hing in het museum in tweevoud naast elkaar. Dat roept bij mij direct een visueel instinct aan; zoek de verschillen.
En inderdaad. Links zien we de afbeelding zoals deze oorspronkelijk was en rechts zien we de geretoucheerde versie, bestemd voor publicatie in de Vogue; het corset sluit daar wél naadloos aan. Photoshop was in 1939 nog gewoon een penseeltje met wat verf.
Horst gebruikte voor deze foto diverse spotlights en reflectoren om de diepe schaduwen en highlights te creëren. De belichting was zo complex in deze foto, dat hij later zei dat hij nooit in staat zou zijn om dit beeld nog een keer te maken.
Een foto opbouwen uit schaduw en licht
Horst boetseert zijn modellen met lampen. Vrouwen maakt hij daarmee tot Griekse godinnen – met hun perfecte lichamen in hun perfecte jurken. Dat bereikt hij door het licht streng te regisseren. Hier is niet zomaar een model neergekwakt, hier is uren denkwerk, geschuif, gewacht en geroep aan vooraf gegaan. Soms kostte het hem twee dagen om alles goed te krijgen. Een lichtend (…) voorbeeld hiervan is onderstaande foto van Marlène Dietrich: 
Visueel ontleden van een foto
De verhouding hoofd-schouders-billen is bizar surreëel. Dat fascineert en houdt je blik vast. Horst heeft deze lichaamsdelen zo gepositioneerd dat we drie ovalen zien, allen een andere grijstint. Had er geen licht gevallen op haar billen, dan was de compositie een stuk minder ‘spannend’ geweest. Kijk ook naar de wijze waarop hij de oksel visueel heeft gescheiden van haar bovenbeen. Er zit net een reepje licht tussen beiden.
Als een foto reeds is gemaakt lijkt alles logisch, maar om tot dít beeld te komen, moet je al vele, vele duizenden slechte foto’s achter de rug hebben.
Mode voor lange mensen
Horst experimenteerde ook met het surrealisme, niet onverwacht voor iemand die bevriend was met Salvador Dalí. Bovenstaande foto maakte hij in 1964, onder de noemer tall fashion. Geen flauw benul hoe hij dat deed zonder Photoshop, overigens.
Vogue
Als je ruim 90 keer de voorkant van de Vogue op je naam hebt staan, dan kun je wel zeggen dat je foto’s een sterke invloed hebben gehad op het heersende modebeeld van die tijd:
Afluisteren in stijl
Horst was één van de eerste die aan de slag ging met kleurenfotografie in een tijd dat dit als ordinair en goedkoop werd bestempeld. Hij bekwaamde zich snel in het gebruik van dit nieuwe element.
In onderstaande foto maakt hij slechts gebruik van twee kleuren, blauw en rood. De rest omvat grijstinten en zwart en wit. Merk op dat de en profil van de afluisterende vrouw nog nét de wimpers van haar linkeroog laten zien, wat haar meer uitdrukking geeft.
Leuke visuele grap: alledrie lezen ze een krant uit een andere Amerikaanse stad.
En tot slot dan onderstaande foto. Weer zo’n logisch beeld dat volstrekt onlogisch is als je het zelf moet verzinnen. Kom er maar eens op om je model zo te positioneren. En dat het er dan ook nog relaxed uitziet.
Kortom, de tentoonstelling is een visueel feest. Teveel om in één keer in je op te nemen en in te bedden in je reeds aanwezige kennis van de fotografie. Ik ga daarom terug, in ieder geval nog één keer en misschien wel twee.