Deadpan fotografie is fotografie pur sang. De fotograaf gaat te werk als een wetenschapper en legt vast wat hij ziet onder zo neutraal mogelijke omstandigheden. Het resulterende beeld is koel, afstandelijk en over de hele linie scherp.
Het startpunt: fotografenechtpaar Bernd en Hilla Becher
Deadpan fotografie begon in de jaren ’90, waarbij de focus vooral lag op landschap en architectuur. Het is een typisch Duitse stroming, niet vreemd, immers; het planmatige, organiserende en koel registrerende oog, ja dat herkennen we wel in de Duitse volksaard. Duitse fotografie kent een lange historie van het feitelijk vastleggen van hoe de dingen zijn – zonder opsmuk.
Kenmerk 1: gelijkmatige lichtinval en tonaliteit
Met hun fotoseries van industriële landschappen verwierven fotografen Bernd en Hilla Becher samen wereldfaam. Dit Duitse echtpaar geldt als grote inspirator van de deadpan fotografie. Bernd en Hilla Becher fotografeerden in Duitsland en de Verenigde Staten grote aantallen bouwwerken onder zo gelijk mogelijke omstandigheden.
Zo moest de lucht bij voorkeur bewolkt zijn. Zij wilden de werkelijkheid op een bijna wetenschappelijke wijze registreren; een reactie op de door extreme ideologieën gedomineerde eerste helft van de 20ste eeuw. Die aanpak voerden zij gedisciplineerd en zeer systematisch uit, zoals je kunt zien in deze serie watertorens. Allemaal met dezelfde vlakke lichtinval.
Kenmerk 2: Groot formaat
Het icoon van de deadpan fotografie is Andreas Gursky, ooit begonnen als leerling van Bernd Becher. Hij legt menselijke constructies vast in haarscherpe, enorme foto’s. Zoals een supermarkt vol kleurige artikelen, of een flat. Recht van voren en op enorm formaat: onderstaand beeld is 2 bij 5 meter.
Kenmerk 3: Overal scherp
Veel deadpan fotografen werken met een technische camera. Dit resulteert in enorme, haarscherpe beelden. Het is aan de kijker waar hij naar kijkt, waar hij op inzoomt. De fotograaf vertelt geen verhaal, leidt je oog nergens naartoe. Dit is wat het is, wat hij zag. Zoals in deze foto van Edward Burtynsky. We zien een wirwar aan snelwegen in een landschap van rechte huizenblokken.
Kenmerk 4: onderwerp in het midden
Ook in de portretfotografie zie je bijzonder vaak voorbeelden van deadpan. De persoon is in het midden van de foto geplaatst. Onderstaande foto van Alec Soth is hiervan een voorbeeld. Ook hier is de lichtinval gelijkmatig en bijzonder vlak.
Genoemde kenmerken zijn richtlijnen om een deadpan foto te kunnen herkennen. Het zijn geen vaststaande waarheden. Leidend in deadpanfotografie is altijd het koel registrerende beeld in plaats van het subjectieve, suggestieve beeld. Soms is voor beide kanten wat te zeggen en is het voer voor een leuke discussie.
Meer deadpanfotografie zien? Kijk dan eens naar het werk van Thomas Wolf en zijn daken in Parijs.