Kan een foto zijn eigen, objectieve verhaal vertellen, zonder begeleidende tekst? Kan het beeld voor zich spreken? Larry Sultan en Mike Mandel onderzochten dat, in 1977. En daarom begint dit artikel andersom.
Eerst de foto’s uit het boek Evidence, laat ze maar praten. Of een poging doen daartoe.
Nee, deze foto’s zijn een slechte vertolker van een coherent verhaal. Wel zijn ze poëtisch, absurd en roepen ze frustrerend veel vragen op. Je gaat je bijna ergeren aan het gebrek een context. Wat ís dit, waar zit ik naar te kijken?!
Larry Sultan & Mike Mandel: De foto als bewijsmateriaal
Gek genoeg zijn het júist deze foto’s die hun eigen verhaal moeten kunnen vertellen. Met dat doel zijn ze immers gemaakt door diverse bedrijven en overheidsinstellingen; er moest iets worden vastgelegd, gedocumenteerd of gecategoriseerd. Daarna werd de foto zorgvuldig opgeborgen in het archief. Die verheven status van de foto als bewijsmateriaal is volstrekt onterecht, zo stellen Sultan & Mandel met hun project Evidence.
Gedurende drie jaar doken ze tientallen archieven in; van bijvoorbeeld de General Atomic Company, Jet Propulsion Laboratories en Stanford. Daar vonden ze een rariteitenkabinet aan fotomateriaal met daarop ruimtevaarttesten, industriële experimenten, plaatsen delict en wetenschappelijk onderzoek. Maar ook onderstaand curieus beeld.
Hoe krijg je het voor elkaar om zulke voetstappen achter te laten?
Een selectieve selectie
59 foto’s werden opgenomen in het boek Evidence. Dat boek is ontdaan van tekst. De wie, wat, waar en waarom blijven dus volstrekt onduidelijk. Het toont daarmee dat foto’s als document in dit geval niet voor zichzelf kunnen spreken.
Maar een kanttekening is op zijn plaats. Immers, een sluitend wetenschappelijk onderzoek was dit bepaald niet. Sultan & Mandel kozen uit maarliefst 2 miljoen foto’s 59 beelden die esthetisch en poëtisch sterk doch ambigu zijn. Tezamen roepen zij: kijk ons eens absurd zijn, je kunt ons niet duiden!
Maar wat stond er op die andere 1.999.941 foto’s? Misschien vertelden die wél een heel helder verhaal. Anders was het geweest als de fotoselectie het resultaat was van een aselecte steekproef, waarbij dus iedere foto een gelijke kans had gehad op selectie. Maar dat is niet gebeurd, en dus is dit project zelf netzogoed een treffend voorbeeld van het feit dat foto’s altijd in dienst staan van de gegeven context. In dit geval is dat een fotoboek getiteld ‘Evidence’, zonder begeleidende tekst. Een kunstzinnig fotoproject dus. Met een boodschap.
Meer weten?
Het werk van Sultan & Mandel wordt uitgebreid onder de loep genomen in de gratis online cursus van het MoMA Seeing Through Photographs, waar ik eerder over schreef.