Drie katten, een plens water, zwevende meubelstukken en een springende Dalí. Het lijkt één van zijn eigen schilderijen wel, als het geen foto was. De plaat is het resultaat van een creatieve vriendschap tussen fotograaf Philippe Halsman en kunstenaar Salvador Dalí. En het resultaat van 6 uur onverschrokken katten in de lucht gooien.
Dalí Anatomicus
De foto Dalí Anatomicus is het meest geslaagde voorbeeld van hun bizarre samenwerking. Het is een fotografisch kunstwerk in de surrealistische stijl van Salvador Dalí’s schilderijen, waarvan ook twee stuks te zien zijn in de foto zelf; de Leda Anatomica zie je geheel rechts, waarop de titel van de foto zinspeelt.
De mise en scène
Halsman begon de hele exercitie met het ophangen van een lege schildersezel en Dalí’s werk Leda Anatomica. Hiervoor gebruike hij pianosnaren die later gemakkelijk konden worden weggeretoucheerd. Voorzover de mise en scène.
De rolverdeling
Drie assistenten bekommerden zich ieder om één kat. De vierde gooide de emmer water en een vijfde persoon, Halsmans’ vrouw Yvonne, hield de stoel op links omhoog. Tenslotte moest Dalí op het juiste moment omhoog springen. De kinderen van Halsman dienden de katten af te drogen na iedere poging. Immers, natte katten midden in hun sprong is een wat vreemd beeld (alhoewel vreemd in deze context wel een zeer rekbaar begrip is).
27 missers
De foto vereiste een gedegen voorbereiding en een volledige beheersing van het juiste moment. Dat juiste moment werd afgedwongen met een naïef soort doorzettingsvermogen. Na iedere gemaakte foto verdween Halsman in de donkere kamer om de foto te ontwikkelen. 27 keer kwam hij ontevreden terug:
Hierboven zie je 6 foto’s die het allemaal niet werden. Na iedere foto werd er weer iets aangescherpt. Zo bleek al gauw dat bij het aftellen niet alles op dezelfde seconde moest gebeuren, maar dat Dalí’s sprong en Halsmans’ klik een seconde na de gooi van de katten en het water moest plaatsvinden. Je moet bevangen zijn van een zekere gekte om dat vervolgens 28 keer vol te houden.
Poging 28 bleek te voldoen aan wat Halsman voor ogen had. De fotosessie duurde derhalve een ruime zes uur, maar leverde wel een iconische foto op, welke je hieronder nog ongeretoucheerd kunt zien:
Nabewerking van de foto
Dat er vroeger nog geen Photoshop was, betekent niet dat er niet werd gerommeld met foto’s. Vergelijk bovenstaande met onderstaande foto en je ziet dat Halsman kunstig heeft lopen retoucheren. De pianosnaren zijn weggewerkt, de foto werd verkleind om de vrouw van Halsman buiten beeld te houden en er werd een tweede schilderij geplakt op de lege schildersezel achter Dalí.
“Before there was Photoshop, there was Philippe”
~ Dochter van Philippe Halsman tijdens een lezing in De Kunsthal
De uiteindelijke foto werd in het tijdschrift Life Magazine gepubliceerd.
En die katten?
Ik was onlangs bij een lezing van de dochter van Halsman in De Kunsthal, zij besprak het werk van haar (overleden) vader. Na afloop was er ruimte voor een vraag uit het publiek. Van alle mogelijke vragen over het werk, het leven en de fantasie van Halsman, bleek een onverlaat die kans te verkwanselen met de vraag:
“Maar was dit niet vreselijk voor die drie katten?”
~ Anonieme onverlaat
Nee, dat was het niet. Volgens de dochter zagen die drie er nog het meest kwiek uit van de hele groep. Achtentwintig keer werden ze netjes afgedroogd en kregen ze Portugese sardientjes voor hun inzet. Niet onverdienstelijk voor het uitvoeren van iets waarbij je toch altijd weer op je pootjes terecht komt.
Philippe Halsman in De Kunsthal
Zin om meer werk te zien van deze man? Deze foto en 299 andere beelden van Halsman zijn van 27 februari tot 12 juni te zien in De Kunsthal in Rotterdam.