Een plaats delict fotograferen omstreeks 1900, hoe deed je zoiets? Alphonse Bertillon ontwikkelde een nieuwe methodiek, gericht op volledige objectiviteit. De foto mocht niet liegen. Het resulteerde in een scala aan lugubere taferelen, vastgelegd met steeds eenzelfde precisie.
Eind 19e eeuw begon het zo langzamerhand te dagen dat het geheugen niet onfeilbaar is. Freuds theorieën over het onderbewuste werden breed gedragen, en men zag in dat het geheugen construeerde in plaats van registreerde. Deze zoektocht naar objectiviteit resulteerde in een scala aan nieuwe onderzoeksmethodes waarin fotografie centraal stond; Bertillon liep voorop. Zijn metrische fotografie wordt gezien als de voorloper van de hedendaagse recherchetechnieken.
Van bovenaf fotograferen
Vanaf 1882 was Alphonse Bertillon hoofd van de afdeling fotografie van de politie in Parijs. In 1903 stelde hij een wetenschappelijk protocol op voor het weergeven van een plaats delict. Wil je zo dicht mogelijk bij objectiviteit komen, dan moet je het lijk van bovenaf fotograferen, zo stelde. Immers, alleen dan vindt er zo min mogelijk vertekening plaats. Om alles in beeld te krijgen was een groothoeklens noodzakelijk, alsmede een driepootstatief van ruim 2 meter hoog.
Vervolgens werden de beelden op een speciaal karton geplakt met gradaties in centimeters, perspectometrische lijsten en schaalaanduidingen, waarvan je hieronder een voorbeeld ziet. Dankzij deze weergave kon je duidelijk afleiden wat de afstand was tussen de elementen die op de foto waren te zien.
Moord op Monsieur Steinheil, 1908. © Alphonse Bertillon
De moord op een bankmedewerker
Onderstaande foto toont de plaats delict van een moord op een bankmedewerker. Er is veel te zien, als je lang kijkt:
Moord op Monsieur André, 1910. © Alphonse Bertillon
Bankmedewerker Monsieur André keert huiswaarts op maandag 3 oktober in 1910 met een tas met 4.000 francs. Die tas werd hem fataal. Het bloederige resultaat fotografeerde Bertillon, de poten van zijn hoge statief zijn goed te zien in de foto. Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer de foto prijsgeeft van wat zich mogelijk heeft afgespeeld. De benen van André zijn met een lullig touwtje aan elkaar geknoopt. Op zijn buik ligt een leren tas – zat daar het geld in? En wat doet die hamer daar naast zijn hoofd? Heeft dat strijkijzer dat nu op de grond ligt ook een rol gespeeld? Het is een sinister tafereel dat je liever niet in een kleurenfoto had gezien.
Hoe het afliep
De moordenaars van Monsieur André werden kort daarna in de vodden gegrepen, zo meldt de Franse krant Le Petit Journal van 16 oktober 1910. De twee jonge daders hadden echter bijna al het gestolen geld al uitgegeven aan feesten en nieuwe kleren.
Onderstaand vind je meer metrische foto’s van moordslachtoffers. Een tragisch schouwspel waarbij het aanlokkelijk is om zelf voor rechercheur te gaan spelen.
Moord op monsieur Delorme, 1908. © Alphonse Bertillon
Moord op madame Puteaux, 1909. © Alphonse Bertillon
Moord op monsieur Canon, 1914. © Alphonse Bertillon
Zelf zien?
De foto’s van Bertillon zijn tot 21 augustus 2016 te zien in het Nederlands Fotomuseum als onderdeel van de tentoonstelling Crime scenes. 100 jaar foto’s als bewijs. Daar vind je bovendien 10 andere voorbeelden waarin fotografie wordt gebruikt als bewijsvoering bij misdaden. Het begint met de metrische fotografie van Bertillon en eindigt met de rol van fotografie, satellietbeelden en video in de bewijsvoering van een drone-aanslag in Pakistan. Want een foto liegt niet áltijd…