Over fotograferen in Iran, en ja dat mag gewoon

Op vakantie naar Iran, daar krijgen veel mensen kortsluiting van in hun hoofd. Ik ook een beetje, maar ik hou er wel van om mijn vooroordelen de kop in te drukken. Dus ging ik ernaartoe, samen met twee vrienden. Alle aannames werden terstond omver geworpen. Daarom hierbij een poging om Iran weer een beetje op de kaart te zetten bij de thuisblijvers. 

Hoe zit het ook alweer met Iran?

Je vult een land met aannames als je er verder weinig over weet. Daarom eerst even een – zeer beknopte – samenvatting van hoe het er nu voor staat met Iran.

In 1951 werd Mohammad Mossadeq door het Iraanse parlement benoemd tot premier. Hij werd enorm populair in Iran nadat hij de olie-industrie had genationaliseerd. In 1953 werd hij afgezet middels een staatsgreep door de sjah, georkestreerd door een Brits-Amerikaanse geheime operatie om de olie-industrie weer in Britse handen te krijgen.

Vanaf halverwege de jaren 70 groeide de onvrede met het repressieve regime van de Sjah. In 1979 culmineerde dat in de Islamitische Revolutie: geestelijken, studenten, intellectuelen en vele middenstanders brachten de dictatuur van de sjah ten val en ayatollah Khomeini kwam aan de macht. Sindsdien regeert hij het land conform een door hem opgestelde conservatieve islamitische wetgeving.

Het Westen – met de VS voorop – veroordeelt de Iraanse Revolutie en drijft geen handel met het land. Echter, na het afsluiten van het nucleair akkoord met Iran in 2015 wordt het isolement langzaamaan doorbroken. Een voorbeeld daarvan is KLM die sinds oktober 2016 weer direct vliegt op Teheran. En dus komen er zo zoetjesaan weer wat toeristen het land in. Daarom:

Vier redenen waarom je nú Iran zou moeten bezoeken

1. In Iran ben je (bijna) de enige toerist

Iran is op dit moment nog één van de weinige landen waar het toerisme niet de paden heeft platgewalst. Hier word je niet eindeloos achtervolgd door tapijtverkopers, je hoort niet op iedere straathoek mensen Nederlands praten, en de menukaarten in restaurants zijn onleesbaar want geschreven in Farsi. Engelse versies hebben ze niet.
En dat vind ik leuk. Want alleen zó ervaar je niet alleen de Iraanse cultuur, maar júist ook die van jezelf. Al je vooroordelen, je gewoontes en je verwachtingen komen ineens aan de oppervlakte in een land waar alles anders is.

 

Het gebrek aan toeristen betekent ook dat je alle toeristische hotspots grotendeels voor jezelf hebt. Denk je eens in: het Forum Romanum in Rome, maar dan tientallen keren groter, midden in de woestijn. Volledig verlaten. Dat is Persepolis, het voormalige hart van het Perzische rijk.

 

 

Het zou een toeristische trekpleister van jewelste zijn als het elders lag, maar daar in Iran ligt het er verlaten bij. Overal dwaalden we alleen rond, alsof we op een filmset liepen. En dat is een weelde. Want zo komt de sfeer van voorheen écht over, zonder dat je je stoort aan luidruchtige medelanders en aan mensen die in het beeld van je foto staan.

 

 

Deze bizarre rust geldt vooral in de maanden februari, maart, oktober en november want hartje zomer (als het veel te heet is), is het hier wel wat drukker met voornamelijk Aziatische toeristen.

 

 

2. Je kunt gewoon fotograferen in Iran

Voordat ik naar Iran ging, was ik ervan overtuigd dat ik daar echt moest oppassen met het maken van foto’s. Maar dat was schromelijk overdreven. Sterker nog, wij staan zélf op tientallen foto’s van Iraniërs. Met grote regelmaat werd ons vriendelijk gevraagd of wij soms even met hen op de foto wilden.

 

De enige restrictie is dat je geen uitstromende moskeeën moet fotograferen. En verder geldt wat hier ook geldt: wil je een portretfoto, dan vraag je om toestemming. De meeste Iraniërs vinden het een welkome aanleiding om meteen een gesprek met je te beginnen. Ik fotografeer op straat echter het liefst uit de heup, en heb dat dan ook bijna de hele vakantie gedaan. Niemand die er last van had, en ik  viel nauwelijks op met mijn kleine camera.

Eén keer ben ik aangesproken door een agent, dat was op het gloednieuwe treinstation in Shiraz. Ik stond daar al een minuut of vijf foto’s te maken van het treinspoor, toen de beste man kwam aanstiefelen en zei no photos please. En dat was dat. Dat ik er al 15 op mijn camera had staan, leek hem niet te deren.

 

 

3. Je wordt er overdonderd met vrijgevigheid en gastvrijheid

Als handelsgezinde Nederlander denk je dat er iets van je wordt verwacht als je wat krijgt aangeboden. De eerste paar dagen zaten we vol achterdocht wanneer mensen een gesprek aanknoopten en ons koekjes of thee aanboden. Maar toen we dat eenmaal lieten varen, bestond onze dag uit talloze leuke onderbrekeningen met Iraniërs. Jongeren die wilden weten wat wij van Trump vinden, ouderen die ons vertelden welke plekken we in hun stad écht nog even moeten zien, of, -al zittend op het grasveld- van diverse families eten, drinken en zelfs een kleed te leen krijgen zodat we er ook een beetje behoorlijk bij zaten.

4. Het straatbeeld is uniek

De mensen, de kleding, het gebrek aan westerse invloeden: het zorgt voor een straatbeeld waar het lastig is om even níet te fotograferen. Je kijkt je ogen uit.

 

 

 

 

 

 

Over waar je wel even rekening mee moet houden als je Iran bezoekt

Toen ik aan mensen vertelde dat ik naar Iran zou gaan met twee vrienden was de standaard grap pas op dat ze je niet verkopen voor een zooitje kamelen. Mja. Dat is het equivalent van toeristen die naar Nederland komen en denken dat we allemaal op klompen lopen hier. Echter, met een paar zaken moet je wél rekening houden voordat je je ticket boekt:

• • Drink er geen alcohol want dat is verboden. Veel Iraniërs doen dat wel achter gesloten deuren met zelfgestookte brouwsels, maar het rechtsysteem in Iran is niet vergelijkbaar met dat van ons. Waag je er dus niet aan als je het krijgt aangeboden.
  • Als vrouw moet je bedekkende kleding dragen in het openbaar, ook de toeristen. Dat betekent een hoofddoek en een mantel of vest die de bilpartij bedekt. Het is een amusante gewaarwording hoe een heel vliegtuig vol met hippe Iraanse vrouwen pardoes transformeert in een zwartbedoekte menigte bij aankomst in Iran.
  • Je kunt niet pinnen in Iran. Pinpas, credit cards, traveller cheques- niks werkt. Je moet met een pak cash die kant op en aldaar je euro’s wisselen voor Rials. Dat gaat bijzonder soepel overigens, er zijn talloze wisselkantoren met prima rates.
  • Het verkeer in Iran is levensgevaarlijk. Auto’s rijden vol in hun achteruit op drukke eenrichtingswegen en midden op de snelweg kun je zomaar ineens een bloemenstal aantreffen. Brommers scheuren bij drukte op straat gewoon over de stoep. Zelf een auto huren hier kan, maar dan moet je wel een beetje levensmoe zijn.