Je zal maar een eigen fotograaf hebben. Eentje die iedere dag ruim 2000 foto’s van jou en je beslommeringen maakt. Pete Souza was meestal waar Obama ook was. Hij legde de cruciale momenten vast, maar ook de lijm tussen die momenten. Zoals vermoeiende speechvoorbereidingen, overzeese telefoongesprekken of een wandeling in de tuin.
Gedurende de 8 jaar dat Obama president was, werd dagelijks een flink deel van de door Souza gemaakte foto’s toegevoegd aan de digitale archieven van het Witte Huis. Daarnaast deelde Souza jaarlijks zijn persoonlijke favorieten met het publiek. Recentelijk deed hij dat voor het laatst, de serie van 2016.
Die selectie van Souza is natuurlijk van grote invloed op onze perceptie van Obama. We krijgen een Obama te zien zoals we hem – volgens het Witte Huis – zouden moeten zien. Sterre Sprengers heeft daar een aantal zeer inzichtelijke stukken over geschreven op De Correspondent (je kunt één artikel kosteloos lezen als je geen abonnee bent).
De iconische foto van Souza
Laten we beginnen met het – denk ik – meest bekende beeld dat Souza maakte van Obama. De foto was bijna direct iconisch: je ziet iedereen op een kluitje in de Situation Room, kijkend naar beelden van drones die boven de onderduiklocatie van Osama bin Laden cirkelden.
Overigens, is het je ooit opgevallen dat er op de laptop van Hillary Clinton een geheim document ligt dat onherkenbaar is gemaakt? Het lijkt alsof een stagiair dat klusje heeft beetgepakt en daarvoor Paint heeft gebruikt. Zonde van de foto, dat had mooier gekund, zonder die grote pixels.
Mijn lievelingsfoto van Souza uit 2016
De foto hieronder is mijn lievelingsfoto, om twee redenen.
1. We kijken hier naar Obama de dag na de verkiezingsuitslag in 2016. Hij weet dat Trump zijn opvolger gaat zijn. ‘s Ochtends belt hij vanuit de Oval Office met zijn persofficier Josh Earness. Josh meldde Obama dat hij juist op dat moment een meeting had met zijn team. Obama gebood hem daarop om dat team gewoon even mee te nemen naar zijn Oval Office. Hij rekende op een paar man extra. Maar het bleek het voltallig Communications, Speechwriting én research departement te zijn. Velen van hen waren die dag voor het eerst (en het laatst) in de Oval Office. Wat zal er zijn gezegd? We zien alleen Obama’s rug, de emoties van wat hij zegt weerspiegelt in de gezichten van de medewerkers.
2. Maar het leukste aan deze foto zit hem in een detail. Kijk nog eens goed. Écht goed. Klik op het beeld om hem groter te zien, dat helpt misschien.
Daar, helemaal linksonderin de foto.
Op het bureau van Obama staat een bordje met de licht eufemistische zin Hard things are hard. Dat vertelt mij meer over de persoon Barack Obama dan alle zorgvuldig gecureerde foto’s bij elkaar.
Obama heeft dat bordje daar hoogstwaarschijnlijk zelf neergezet. Het getuigt van menselijkheid, het soms ook even niet weten. Je kunt maar beter erkennen dat iets moeilijks gewoon móeilijk is, in plaats van het weg te wuiven met een hippie-achtige spreuk.
Toevallige symboliek
Een foto met een mooie compositie. Zowel Joe Paulsen als Obama staan in een vrij ongewone positie. Bij Paulsen ziet dat er klungelig uit. Obama staat echter als een huis, ook op maar één been. Hij staat vooraan en is dus letterlijk het grootst op de foto. Hij is even groot als de bergtop achter hem. Een indrukwekkende symboliek die misschien toeval was, misschien met opzet.
Souza’s favoriete jaargetijde om het in de Oval Office te fotograferen is de start van de winter. Het namiddaglicht valt dankzij een laagstaande zon perfect naar binnen en zorgt voor beelden die anders vlak en saai waren geweest. Zoals de foto hierboven, waar de zon een reep fel licht naar binnen gooit terwijl Obama zich verdiept in een document. Achter hem staan legio fotolijstjes met foto’s van zijn familie en vrienden.
Ben je president, krijg je op je verjaardag van je collega’s óók gewoon een bordje goedbedoelde huisgemaakte cupcakes met een paar kaarsjes erop. In zo’n situatie wordt er altijd één collega naar voren geduwd door de rest die het bordje moet brengen (in dit geval de Vice-president). De rest duikt slapjes weg in de deurpost. Nouja, weet dus dat je daar – zelfs als president – nooit onderuit komt.
Tot slot nog een portretfoto van Obama. Maar niet een standaard portret: Obama staat er niet groot en centraal op (meestal is een portretfoto om die reden verticaal). Hij kijkt bovendien niet in de lens en hij heeft ook nog eens zweetplekken in zijn shirt. Je krijgt verder geen hints van de locatie waar hij zich bevindt. Die blauwe lucht kan overal zijn. Je ziet alleen die man, naar beneden kijkend. En tóch is het een krachtig beeld.
Wat wilde Pete Souza met zijn foto’s zeggen
Souza wilde niet alleen het presidentschap vastleggen, maar ook de persoon Obama:
“I think it’s important to have a visual record for people and generations to come, to get a sense of not just what the presidency was like but what the President was like as a person,”
~ Pete Souza
Maar wie legt Trump straks vast?
Bovenstaande quote van Souza deed mij meteen afvragen: wie wordt eigenlijk de fotograaf van Trump? Wat blijkt: Trump heeft nog geen fotograaf aangewezen. Als dat zo blijft, breekt hij met een traditie die reeds 40 jaar voortduurde. Time Magazine wijdt er een flink artikel aan waarom Trump toch potdorie wel een fotograaf moet aanstellen. Anders moeten we het enkel doen met schrift: de zogenaamde diary keeper houdt dagelijks bij wat de president allemaal doet en laat.
Meer zien?
Wil je álle foto’s zien die Souza de afgelopen 8 jaar maakte? Kijk dan even op deze Flickr-account. Heb je genoeg aan de persoonlijke 2016 selectie van Souza, die vind je hier.
Als je meer wil weten over hoe Souza precies te werk ging, wat hij leuk en minder leuk vond aan zijn baan en wat Obama er allemaal eigenlijk van vond bekijk dan onderstaand kort filmpje.
Heb je er nóg niet genoeg van gekregen dan kun je deze documentaire van National Geographic eens bekijken: The Obama White House through te lens.