Waarom zijn de stadsharten van Waddinxveen en – noem eens wat – Purmerend zo inwisselbaar? Fotografie geeft het antwoord, zo blijkt uit het fotoboek van Hans van der Meer. Hij toont een Nederland dat weerzinwekkend normaal is. Nouja, voor óns normaal dan. Want voor een buitenstaander lijkt ons land te zijn bedacht door een neuroot met een liniaal.
In opdracht van NRC Handelsblad reisde Hans van der Meer in de zomer van 2004 door Nederland. Iedere dag publiceerde hij in die krant een foto en een column, zich telkens verbazend over de inrichting van het Nederland buiten de grote steden. Zeg maar het Nederland waar bijna alle Nederlanders wonen. Later bundelde hij van dit werk in boek Uit voorraad leverbaar. Het was één van mijn eerste fotoboeken, en nog steeds kan ik me er goed mee vermaken.
Van der Meer kan niet alleen fotograferen, maar ook heel verdienstelijk schrijven. Met deze serie had hij een duidelijk doel voor ogen, én hij vertelt meteen welke truuk hij daarvoor gebruikt:
Op een keukentrapje staan
Ik wilde naar Nederland kijken en het ook zo fotograferen alsof je er voor het eerst naar kijkt. Nederland als decor, als achtergrond van ons bestaan.
Om dat idee van het kijken naar een decor te benadrukken fotografeerde ik vanaf een keukentrapje. Ik stond niet al te hoog, een meter is al voldoende om het accent bij de constructie te leggen.
Beoordeel vervolgens zelf het effect van zijn licht verhoogde standpunt:
Het motief van de foto
Van der Meer gebruikt nog een ander stijlmiddel in al zijn foto’s uit deze serie: telkens zien we een klein verhaaltje in het beeld. Het lijkt het ‘motief’ voor het nemen van de foto. Zoals twee mensen die een praatje maken met de fiets in de hand of iemand die verwoed op zoek is naar iets moois bij een kledingrek. Zonder die mensen zou het een kille serie zijn geworden. Maar Van der Meer wil juist laten zien dat wij hier wonen en leven.
Altijd hetzelfde decor
Ookal ben je er nog nooit geweest, je herként deze straten, de pleinen, de reclameborden op straat. Je hebt ze gezien, maar ook niet gezien. Want je wandelde er talloze malen gedachteloos doorheen. Het is het decor van je booschappen, van een praatje, van je praktische leven waarin dingen moeten worden gekocht, opgehaald en weggebracht.
Altijd grijze wolkenluchten
Als Van der Meer fotografeert is het buiten grijs. Hij toont ons een land zonder schaduwen, niks schreeuwt om aandacht. Het kenmerkt een typische Nederlandse dag. Zelfs ons klimaat is middelmatig.
Mijn mening over Uit voorraad leverbaar
Ik laat het boek Uit voorraad leverbaar (hier te koop) vaak zien aan bezoek omdat het een mooi voorbeeld is van ‘leren kijken’. In eerste instantie vind je het weinig bijzonders want dit ken je allemaal al. Maar het knappe is dat Van der Meer de herhaling in ons stedelijk landschap op humoristische wijze weet te verbeelden. Je kijkt ineens met de ogen van een buitenstaander naar al die middelmatigheid.
Na een pagina of 20 is bijna iedereen het zat met dit land en haar gebrek aan spontaniteit en ontstaat er een levendige discussie over onze dolgedraaide regeldrift. Die regeldrift is pijnlijk visueel dankzij de de catalogus in het boek die berstensvol staat met banken, lantaarnpalen, prullenbakken en speeltoestellen. Nut en noodzaak, dat zijn de parameters op basis waarvan winkelcentra worden ingericht door fantasieloze ambtenaren. Immers, een prullenbak is een prullenbak, dus doe dan maar de goedkoopste. Onze cultuur wordt besteld uit een catalogus.
Hoe Van der Meer daar overigens zelf over denkt, lees je in deze brief van hem op ArchiNed.
Over mjin nieuwe fotografie-opdracht
Het is niet geheel ontoevallig trouwens, dat ik nu dit artikel schrijf over Hans van der Meer. Dit jaar ben ik gestart met een nieuw fotoproject waarbij ik in de huid kruip van andere fotografen. De eerste fotograaf is Van der Meer. En dan kan het geen kwaad om me eerst te verdiepen in zijn werk alvorens ik naar buiten ga en het zelf ga proberen. Meer over dat fotoproject lees je hier.