Pentti Sammallahti: zwart wit foto’s met diepgang

Het is toch altijd weer ontnuchterend wanneer je een fotoboek doorbladert dat de cumulatie is van 40 jaar werk. Veertig jaar reizen en fotograferen en dan heb je een goed fotoboek. Dán pas! Het resultaat is (gelukkig) dan ook wel indrukwekkend. Ik heb het over het werk van Pentti Sammallahti. Een Finse fotograaf, vandaar die onuitspreekbare naam. 

De naam is onuitspreekbaar, en eigenlijk ook onleesbaar. Tegen mijn gebruik in zal ik hem daarom verder bij zijn voornaam noemen – anders struikel je in dit artikel telkens mentaal over die stortvloed aan medeklinkers.

Pentti is met afstand de bekendste fotograaf van Finland (het land waar ze allemaal rare onuitspreekbare namen hebben). Het is een man die reizend door het leven gaat. Hij reist en legt vast. De rest is bijzaak. En dus heeft hij ook geen eigen website.

Eerst maar eens beginnen met een foto uit zijn oeuvre:

Bovenstaande foto is – vind ik – typisch voor het werk van Pentti. Wat je terugziet in deze langgerekte is plaat is de liefde voor ruige natuur, verlaten gebieden, maar altijd in combinatie met mens of dier. Én een kwinkslag. Want deze hond heeft een tas vast. En de reden daarachter is aandoenlijk.
 

Een hond met een tas

Dagelijks wandelt deze hond naar de stad. In de tas zit geld, althans, op de heenweg. Op de terugweg is de tas gevuld met brood en wodka. Zijn baasje mist twee benen en kan zijn huis niet meer uit. Deze hond is zijn draad naar de stad. Het zijn dit soort scènes waar Pentti gevoelig voor is. Het knappe is echter dat hij er niet een flauw clichébeeld van maakt. Dat zou het wel zijn geweest als de hond de volle aandacht had getrokken. Pentti kies echter voor afstand waarmee hij de context neerzet: de rauwe omgeving van het Russische eiland Solovki. De kers op de taart is natuurlijk de kater die het doelgerichte beest verwonderd nakijkt.
 

De kunst van fotograferen in zwart-wit

Pentti fotografeert in zwart wit. Maar die omschrijving doet hem te kort. Het is eigenlijk zwart, donkergrijs, iets minder donkergrijs, grijs, lichtgrijs, nóg lichter grijs en dan pas wit. De schakeringen in zijn foto’s zijn zó divers dat het bijna weer kleur lijkt. En dat is bijzonder knap. Het brengt een enorme diepte in het beeld. Kijk bijvoorbeeld eens naar de volgende foto:

 

Helemaal in de verte piept de zon met haar fletse stralen tussen de watterige wolken door. De man op de voorgrond is nog scherp omlijnd, de hond in de verte is al wat waziger en daarachter zien we in een veel lichter grijs vage schoorstenen. Het geheel resulteert in een poëtische, bijna buitenaardse sfeer.
 

Humor in de foto’s van Pentti Sammallahti

Pentti fotografeert met humor. Maar die humor ligt er niet duimendik bovenop, zoals bijvoorbeeld bij Elliott Erwitt (die ook vaak honden fotografeert) wél het geval is. Op de foto hieronder zie je vier honden. Eén van hen zit parmantig op een skibrommer, zich schijnbaar bewust van de aanwezige camera. De rest speelt gewoon voor hond en blaft, kijkt of rommelt wat aan.

 

 

Verschillende formaten

De poëtische sfeer in zijn werk is altijd aanwezig, ongeacht of de foto nu in Rusland of India is gemaakt. En altijd zien we mens of dier verlaten in een landschap. Maar waar Pentti wél druk mee varieert is het formaat van de foto. Dat formaat moet kloppen bij het beeld dat hij laat zien. Hij snijdt bij indien nodig en hanteert dus niet vaste afmetingen als gouden regel. De wereld toont zich niet in vaste formaten, dat is eigenlijk wat hij hiermee laat zien.

 

 

 

 

Foto’s zonder titel

De foto’s in het boek van Pentti bevatten geen toelichting op het waar en wanneer van de foto’s (al kan de onrustige lezer dat alsnog achterin het boek vinden). Locatie en tijd zijn al samengevat in de titel Here, far away. Hoe langer je kijkt, hoe verder je wordt meegenomen. De mensen zijn herkenbaar, maar de plekken zijn zo duivels ver weg, zo otherworldly dat je niet anders kunt dan constateren dat het hier is, heel ver weg.

 

 

The “characters” in his images often appear like whimsical cosmic winks — magical unlikely juxtapositions and interactions (…).

His sense of photographic composition is poetic and musical, and the images he makes require foresight, planning, a bit of luck, and a lot of patience.

Via LensCulture

 

 

Filmpje van het boek Here, Far Away

Voor wie er nog niet genoeg van heeft: ik heb een filmpje gevonden waarin je zijn foto’s voorbij ziet komen in traag tempo en onder begeleiding van een lekker zwaar klassiek stuk. Past ook eigenlijk wel goed bij een boek waarin de tijd ook niet echt een rol lijkt te spelen.