Vorige week bezocht ik de World Press Photo expositie in de Oude Kerk in Amsterdam. Ik was vergeten welke foto ook weer had gewonnen dus liet me verrassen. Maar toen ik de winnende foto zag dacht ik ‘oja, dáárom had ik er eerder niks over geschreven’. Want ik ben het totaal niet eens met de keuze.
Allereerst, ik ben het meestal niet eens met de winnende foto. Vorig jaar schreef ik ook al een uitvoerig artikel over de winnaar. Maar toen was mijn motivatie gestoeld op fotografische argumenten. En nu niet. Nu gaat het om een politiek statement. En dus twijfelde ik of ik daar wel over zou moeten schrijven. Omdat dit geen politiek blog is én omdat ik dan aandacht zou schenken aan iets dat die aandacht juist niet verdient.
Waar héb je het over, zul je nu wel denken. Goed, eerst die foto dan maar eens laten zien. Maar niet in volle glorie – uit principe. Gewoon een foto van de winnende foto, met andere mensen eromheen:
© Kronkeling
Wat er op de winnende foto staat
De foto is gemaakt door de Turk Burhan Ozbilici, tijdens de aanslag op de Russische ambassadeur in Turkije in december 2016. Hij was toevallig aanwezig toen de dader begon te schieten. Daarop besloot hij foto’s te blijven maken in plaats van weg te duiken. Op zijn foto zie je de zojuist omgebrachte Russische ambassadeur met daarnaast de overmoedige 22-jarige aanslagpleger met het moordwapen nog in zijn hand. Hij schreeuwt zijn laatste woorden – kort daarna werd hij zelf doodgeschoten.
De jury motiveert de keuze als volgt:
“De foto is een explosief beeld dat de haat in onze tijd uitbeeldt. Elke keer dat de foto in beeld kwam, schrik je terug omdat het zo explosief is. Het is de belichaming van wat de World Press Photo van het jaar is en moet zijn.”
Waarom ik het er niet mee eens ben
Ik werd pissig toen ik deze foto zag. Natuurlijk, ik snap dat de foto fascineert omdat zowel slachtoffer als dader in één beeld zijn gevangen. En inderdaad toont dit de angst van onze tijd. Maar World Press Photo geeft met deze winnende foto een uitstekend – en gratis – podium voor martelaarschap. Westerse media laten zich te vaak gewillig voor het PR-karretje van terroristische organisaties spannen. Zonder het zelf te weten en zo te bedoelen. En daar vind ik deze winnende foto een zeer pijnlijk voorbeeld van.
Ik niet alleen trouwens. Deze meneer ook:
Nota bene de jury-voorzitter van World Press Photo. En daarom besloot ik tóch hierover te schrijven. Want Stuart publiceerde een flink artikel in The Guardian om zich te verexcuseren voor deze jurykeuze, waarin hij helaas het onderspit moest delven. Maar hij wilde zich daar wél van distantiëren, publiekelijk. En dat snap ik heel goed. De titel van het stuk is dan ook een luid en duidelijk statement:
This image of terror should not be photo of the year – I voted against it
En dat is dan weer positief, want hopelijk zwengelt het de discussie eens goed aan omtrent het publiceren van foto’s van terroristen:
Het is een foto van een moord, de moordenaar en het slachtoffer, beiden in dezelfde foto te zien, en is moreel net zo verwerpelijk om te publiceren als een onthoofding door een terrorist.
~ Stuart Franklin
Ook de Russische ambassade in Turkije verwierp de winnende foto en gaf aan dit te zien als propaganda of the horror of terror.
De macht van de fotojournalistiek
Wat World Press Photo als argumentatie aandraagt (“deze foto verbeeldt onze tijd”) is onvoldoende om dit de winnende foto te laten zijn. Want je kunt dit beeld simpelweg niet los te zien van zijn tweede lading: de verheerlijking van het martelaarschap. Immers, de man op de foto staat erbij als een overwinnaar – zelfverzekerd, want hij heeft zojuist zijn doel bereikt. Hij vormt een lichtend voorbeeld voor een groeiende groep mensen.
Het verbaast me dat juist een journalistiek podium als World Press Photo zich niet bewust lijkt te zijn van het effect van grootschalige publicatie van een dergelijke foto. De journalistiek heeft nu eenmaal een enorme verantwoordelijkheid waarmee niet lichtzinnig kan worden omgegaan. Een fout van de bovenste plank, wat mij betreft. Dan toch maar liever de winnende foto van vorig jaar.
Benieuwd naar de andere winnende foto’s per categorie? Hier vind je ze.
Of breng een bezoek aan World Press Photo in Amsterdam. Dat kan nog tot en met 9 juli 2017.