Over Zofia Rydet die álle Poolse huiskamers wilde fotograferen

Je bent nooit te oud voor megalomane projecten. Tenminste, zoiets moet Zofia Rydet hebben gedacht toen ze op 67-jarige leeftijd zichzelf ten doel stelde om alle huiskamers van Polen te fotograferen. Toen ze bijna 30 jaar later overleed, had ze op 20.000 voordeuren geklopt en evenzoveel huiskamers vastgelegd. 
 

Zofia Rydet fotografeerde voor zichzelf

Het doel dat Rydet zichzelf stelde is zo bizar onhaalbaar dat de meesten er niet eens aan beginnen. Maar zij wel. Ze werd voortgedreven door een sterke obsessie om alle Poolse huiskamers vast te leggen. Ze kón simpelweg niet anders dan dit idee uitvoeren. Een kenmerk dat je overigens terugvindt bij álle bekende fotografen. Ze hebben een duidelijke focus en zijn niet uit op snel gewin. Ze doen het project voor zichzelf. En dat maakt hun werk vaak zo sterk.

In het geval van Rydet zijn het niet de afzonderlijke foto’s die intrigeren, maar het totaal van 20.000 (!) foto’s. Samen laten ze Polen zien achter de voordeur. Een Polen dat inmiddels in sneltreinvaart is veranderd. Rydet was zich tijdens de uitvoer van haar project al bewust van het belang van haar werk, getuige de titel die ze er zelf aan gaf: Sociological Record.

 

 

Haast

Enfin, Zofia Rydet moest haast maken. Polen telde in 1978 een bevolking van bijna 35 miljoen dus er viel heel wat te kloppen en te fotograferen. Het project werd voor haar een verslaving:

“I need to take photos immediately — it’s like an addiction, like vodka for an alcoholic.”
Zofia Rydet

In 22 jaar tijd reisde ze dwards door 100 Poolse dorpen. En bij iedere foto doorliep ze dezelfde stappen:

“I knock on the door, I say ‘hello’ and I shake hands.”

Vervolgens vroeg ze om permissie om een foto te maken. Dat deed ze door telkens dezelfde compositie te gebruiken. De eigenaar van het huis plaatste ze plompverloren midden van in het interieur. Ze had één groothoeklens en een flitser die het mogelijk maakte om details uit te lichten. En dat laatste, die details, daar ging het haar eigenlijk om.

Interieurfotografie

Rydet was nieuwsgierig naar wat de mens een individu maakt. Alle interieurs lijken op het eerste gezicht hetzelfde. Althans, binnen één land. Zo was Nederland in de jaren ’90 één groot IKEA walhalla. Inmiddels slepen we met z’n allen steigerhouten meubels in onze woonkamer, vergezeld van industriële lampen, kasten en een perzisch tapijt op de vloer. Oh, en een gloeilamp die aan een hip gekleurd snoer hangt. Maar ik dwaal af. Die individualiteit schuilt dus in de details. En daar richtte ze dan ook haar flitser op.
 

 

Geen tekst

Haar foto’s gaan niet gepaard van een verklarende tekst. Rydet kreeg namelijk zelf de kans niet om al haar foto’s te bekijken. Er was nog veel onontwikkeld werk na haar overlijden in 1997. Het Poolse museum voor Moderne Kunst nam de taak op om de hele boel te ontwikkelen en er een tentoonstelling van te maken (inmiddels alweer voorbij helaas).
Maargoed, geen tekst dus. En daardoor ontstaan er soms grote vraagtekens als je naar de beelden kijkt. Zoals het echtpaar hieronder dat poseert samen met een blonde pop alsof het hun kind is. En waarom staat er een plant op de stoel?

 

De dood de baas zijn

Tot slot: Zofia Rydet werd niet alleen voortgedreven door haar drang om alle Poolse huiskamers vast te leggen. Ze deed het ook om haar dood te overleven.

“I have never been bored, but the closer I get to my own death, the more I would like to overcome it, to be constantly photographing.

I would like to salvage and be able to hold onto so many interesting moments and faces. A day when I don’t photograph seems wasted to me.Photography gives me the chance to stop time and overcome the specter of death. The simplest, most ordinary documentary picture becomes a great truth about human fate, and this is my constant struggle with death, with the passing of time.”

Het simpele feit dat jij nu dit artikel leest, geeft aan dat het haar aardig is gelukt om haar eigen dood te overleven.

 

 

Over Nederlandse huiskamers

Een beetje vergelijkbaar met dit project – maar veel minder megalomaan – is de fotoserie van Ilvy Njiokiktjien over Nederlandse verjaardagen. De meeste worden gevierd in onze huiskamer, knus in een kringetje. Het toont onze knulligheid als volk. Ook daar zie je op het eerste gezicht sterke overeenkomsten (de blokjes kaas met een Hollands vlaggetje) maar als je langer kijkt zie toch de behoefte aan een individuele noot – van iedere jarige.