Laurence Aëgerter: fotografie voor dementerenden

Dementerende mensen zien de wereld in stukjes. Een giftig eiwit nestelt zich op de buitenste hersenlaag waardoor de communicatie tussen die hersendelen steeds lastiger wordt. Wat resulteert is een steeds kleiner wordende gefragmenteerde werkelijkheid. Laurence Aëgerter probeert juist om de stukjes die nog wél werken, aan te spreken middels haar project Photographic Treament. 

Hersens over de kook

In het onderwerp van deze fotoserie heb ik een bovenmatige interesse. Acht jaar geleden was ik namelijk ondergedompeld in de wereld van dementie: ik liep stage op de afdeling Klinische Neuropsychologie in het Leids Universitair Medisch Centrum. Daar zag ik wat er allemaal mis kon gaan met je hersens. Een hele hoop, zo bleek. Steeds meer verwonderde ik me over mijn eigen hersens en hun (schijnbaar) feilloze functioneren.

Het duurde niet lang of ik zag op straat niet meer de medemens en zijn besognes, maar slechts hersens die op het punt stonden over de kook te raken, tumoren te bouwen of uiteen te vallen.

Een vrij ongezellig wereldbeeld.

Imiddels ben ik daar wel weer overheen gegroeid. Misschien helpt het dat ik me nu dagelijks bezighoud met hele grote scheepsmotoren. Als die stuk gaan is dat ook vervelend, maar de gevolgen zijn wat overzichtelijker. Want we kunnen ze gewoon weer máken, die motoren. Hersens meestal niet.

Onomkeerbaar proces

Maargoed, terug naar dementie, een proces dat dus (vooralsnog) onomkeerbaar is.

Fotografe Laurence Aëgerter gebruikt fotografie om de hersens van dementerenden te stimuleren. Dat doet ze door twee foto’s te combineren die schijnbaar ongerelateerd zijn, maar visueel toch zeker overeenkomsten vertonen. Het selecteren van de foto’s deed ze met behulp van een aantal wetenschappers, waaronder Dr. Swaab (bekend van het boek Wij zijn ons brein).

Inktvlekken

De wat vreemdsoortige combinatie prikkelt je brein: het dakenpatroon links komt terug in de rafelrand van het slijpsel rechts. En vervolgens ga je onwillekeurig tóch naar inhoudelijke verbanden zoeken. Je mijmert als het ware door de foto’s heen.

Het is eigenlijk de fotografische equivalent van de Rorschach Inktvlekkentest. Alleen nu is niet het doel om de menselijke psyche bloot te leggen, maar wel om de hersens wakker te schudden uit die peilloze passiviteit die het lot is van vele dementerenden.

Hoe de selectie plaatsvond

Aëgender zocht de beelden online of maakte ze zelf als ze geen goede match kon maken. De foto’s die ze online vond, vallen onder de Creative Commons licentie.

If you don’t use it, you lose it

Een groot probleem bij dementerenden is dat ze steeds minder prikkels verwerken. Ze zitten immers de hele dag in het verzorgingstehuis en zien daar steeds dezelfde mensen, dezelfde meubels en hetzelfde uitzicht. En dat is slecht voor hersenen, ongeacht of je dementie hebt of niet.

Tijdens mijn studie Klinische Neuropsychologie heb ik het credo if you don’t use it you lose it talloze malen gelezen en gehoord, het was het fundament van de studie. Ik pas het nog steeds toe op mijn eigen hersens, door zoveel mogelijk nieuwe dingen te leren, lezen, zien of doen. Of door gewoon eens een andere route naar een bekend adres te nemen.

Misleidende titel

Er is één ding dat me stoort aan dit project, en dat is de titel. Photographic Treatment suggereert dat dit fotoboek een daadwerkelijke behandeling is van dementie. En dat is onzin. Dementie is (vooralsnog) onbehandelbaar. We kunnen hoogstens het proces wat vertragen – al is zelfs dat niet onomstotelijk bewezen. Juist omdat het een wetenschappelijk tintje heeft (Swaab verbindt immers zijn naam eraan), verbaast de titel me. Then again, er moet worden verkocht natuurlijk, en dit spreekt de massa aan.

Maar wat dit boek wél doet, is het aanwakkeren van menselijk contact, een dialoog en daarmee óók weer het brein.

En daarom heb ik het boek gekocht (hier te koop). Het valt precies op het snijvlak tussen waar ik vroeger mee bezig was (Neuropsychologie) en waar ik nu mee bezig ben (fotografie). Twee van mijn grote interesses samengepakt in één boek. Niet voor niets vind je de hersens terug in het logo van deze website.