Er is iets raars aan de hand met kunstfotografie: men houdt doelbewust een kunstmatige schaarste in stand. Dure foto’s zijn altijd onderdeel van een gelimiteerde oplage. Dat is vreemd, je zou immers oneindig vaak een foto kunnen afdrukken. Hoe zit dat?
Nieuwe serie artikelen op Kronkeling: Ontkronkeld
Dit artikel is de aftrap voor een nieuwe serie artikelen op Kronkeling. Eerder schreef ik al over het oeverloze gewauwel op bordjes bij foto’s. Maar dat gewauwel kom ik eigenlijk overal tegen. Dat kan beter, dacht ik. Dus ga ik die wazige termen eigenhandig ontkronkelen.
Let wel: er komen geen technische zaken voorbij, daarvoor moet je op de rest van internet zijn. Ik behandel termen die ik zelf óók eindeloos heb lopen googlen alvorens ik snapte hoe of wat. Zoals bijvoorbeeld over wat een vintage print nu eigenlijk is. Of het verhaal achter gelimiteerde oplages of limited editions. Dus laten we dáár eerst eens mee beginnen.
Wat is een gelimiteerde oplage?
Als je een foto koopt, is deze ofwel onderdeel van een gelimiteerde oplage ofwel van een ongelimiteerde oplage. De meeste foto’s vallen in de laatste categorie: de IKEA grossiert in oneindige hoeveelheden foto’s met dezelfde afbeelding. Maar ook online heb je meestal te maken met ongelimiteerde oplages. Koop je een foto bij een galerie of op een kunstbeurs dan is er ineens schaarste op de markt. Op de foto zie je staan:
- Het aantal foto’s in de oplage
- De plaats van de foto in de totale serie
Een voorbeeld: je koopt de 3e foto uit een serie van 20, dan komt er op de voor- of achterkant van de foto te staan: 3/20.
Kronkeling
Over Artist Proofs
De meeste series bestaan uit 5 tot 30 afdrukken van een unieke foto. Daarbij komen dan meestal nog zo’n 2 Artist Proofs, aangeduid als + 2 AP. Artist Proofs zijn de eerste prints die door de fotograaf zijn goed gekeurd na het afdrukken. Meestal houdt de fotograaf deze zelf. Deze print gaat dan soms later alsnog de verkoop in als de oplage is uitverkocht (voor een veel hogere prijs) of kan worden uitgeleend aan musea voor een tentoonstelling.
Wie bepaalt de omvang van de oplage?
De galerie bepaalt samen met de fotograaf hoeveel afdrukken er van zijn foto worden verkocht. En daar begint dus die kunstmatige schaarste. Want zonder schaarste is er geen druk om nú de foto te kopen. Daarnaast is de foto bepaald geen investering als deze oneindig kan worden bijgedrukt.
Voor het bepalen van de oplage wordt onder andere rekening gehouden met de populariteit van de fotograaf onder verzamelaars: hoe geliefder zijn werk, hoe kleiner de oplage en hoe duurder de foto’s. Is het een beginnend fotograaf dan is de serie wat groter en zijn de prijzen lager.
Bij wat meer bekende fotografen maakt zelfs de plek van de foto in de oplage uit. Koop je de laatste foto, dan is deze bijna altijd vele malen duurder dan de eerste paar foto’s.
Kronkeling
Flauwe truuk
Waar geld te verdienen valt, wordt gesjoemeld. Een bekende truuk om nóg meer geld uit een populaire uitverkochte foto te halen, is om deze in een iets ander formaat opnieuw in een gelimiteerde oplage aan te bieden. Feitelijk is het dan niet meer dezelfde foto vanwege het afwijkende formaat. Maar sjoemelen is het wel. Vraag daarom altijd naar het totaal aantal uitgebrachte edities van deze foto´s. Vraag door.
En wat als je als fotograaf tóch meer foto´s print?
Een fotograaf verwoest zijn eigen toekomst terstond als hij eigenhandig nog wat extra prints in de verkoop doet. En dus gebeurt dat niet of nauwelijks. Een wereldje dat zichzelf netjes in stand houdt, doch wel de randen opzoekt als het gaat om de uitsnede van een afbeelding.