Het is verleidelijk om als fotograaf alleen je successen te delen. Fouten houd je voor je. Maar wat als je een fout maakt die per ongeluk leidt tot een betere foto? Hoor je ook zelden over. Daarom deel ik hier een voorbeeld van zo’n fout, en hoe die per ongeluk leidde tot iets onverwachts.
Tijdens mijn bezoek aan het fotofestival in Arles, hing ik rond op een expositie waar ik weinig van snapte. Mijn blik dwaalde af naar een open raam en het straatbeeld daar beneden.
Het raam keek uit op een zebrapad. Steeds stonden er andere mensen te wachten. Ik fotografeerde de mensen die mij interessant voorkwamen. Visueel interessant bedoel ik dan. Qua haarkleur, houding, kleur van de kleding, noem maar op.
Telkens stelde ik scherp op de mensen. Logisch natuurlijk, die was ik aan het fotograferen. Het gebladerte leek me een mooie inkadering van het beeld, en bovendien zorgde de onscherpte daarvan voor een gevoel van diepte.
En toen kwam daar een vrouw in een rood jurkje. Ik was nét gestopt met fotograferen en plaatste dus vliegensvlug mijn oog weer voor de zoeker. Ze was al aan het oversteken. Klik, een foto. Maar mijn camera stelde scherp op de blaadjes, niet op de vrouw. Bovendien was het hoofd van de vrouw al verdwenen onder de blaadjes.
Shit.
Ik baalde als een stekker, en die vrouw was al lang doorgelopen. Ik maakte nog wat beelden en droop af. Jammer, moment gemist.
Maar bij thuiskomst vond ik júist de onscherpe foto het sterkst. De suggestie, het mysterieuze, de vrouw die uit beeld loopt. De sfeer klopte veel beter bij wat ik wilde vertellen.
Open en gesloten foto’s
De eerste twee scherpe foto’s kun je zien als gesloten foto’s, ze geven een duidelijk antwoord op de vraag ‘wat zie ik?”. In dit geval zijn dat mensen die wachten voor een zebrapad.
De onscherpe foto is een open foto: de foto stelt vragen aan de kijker. Wie is die vrouw? Waar gaat ze heen? Hoe ziet ze er eigenlijk uit? Kortom: een open foto geeft een handreiking die aanzet tot mijmeren.
Happy accidents
En dus was mijn per ongeluk onscherpe foto een ‘happy accident’. Trouwens, het was niet de eerste keer dat ik zo’n scherpstelfout maakte. Eerder deed ik het al met een fotoserie die ik maakte op de luchthaven van Girona. Het resultaat zie je hier. Mocht er nu een roestig laatje bij je opengaan; die term heb ik van tv-schilder Bob Ross. Deze dus:
Bob Ross maakte nooit fouten, enkel ‘happy accidents’. Hij zorgde er gewoon voor dat zijn ‘fout’ naadloos veranderde in een boom, een rivier of een wolk. Dat gaat natuurlijk iets gemakkelijker met een penseel, dan met een camera.
Maak je eigen happy accidents
Maar: als fotograaf moet je af en toe ook bewust een beetje met je camera klooien om te zien of er nog meer in een scène zit dan alleen wat jij van tevoren had bedacht. Dus bewust (potentieel) happy accidents maken.
En nu we bij Bob Ross zijn aanbeland: heb je je ooit afgevraagd hoeveel werken hij bij elkaar heeft gepenseeld?
30.000 doeken (!)
Het vreemde is: ze zijn nergens te vinden. Hoe dat mogelijk is, kun je in onderstaande documentaire zien (duurt maar 10 minuten en is té leuk om niet te kijken).