Als voormalig studente Psychologie heb ik veel optische illusies gezien. Die leggen namelijk haarfijn bloot hoe ons visuele systeem werkt. Wat blijkt: dat systeem zit vol met verwachtingen en regels waar we ons nauwelijks van bewust zijn. Een mooi voorbeeld daarvan is de illusie van Michael Cohen, hij won er een prijs mee in de wedstrijd Optical Illusion of the Year.
Bij een mop leg je op voorhand niet uit wat de clou is. Evenmin ga ik nu al vertellen wat onderstaande illusie zo mooi aantoont. Onderstaand filmpje duurt één minuut, daarna praat ik verder. Eerst even kijken dus.
Uitgekeken?
Echt?
Mooi.
Ik wed dat je verbaasd was over de hoeveelheid wijzigingen die de kamer onderging terwijl je er naar keek. Ik in ieder geval wel. Direct daarna dacht ik wat ik altijd denk bij illusies: ja, maar zo werkt het dus niet in het echt. Immers, een grote bal verdwijnt niet gradueel: die is er of die is er niet.
Alhoewel.
Die fikse plafondlekkage in mijn vorige appartement heb ik héél lang niet opgemerkt. Al druppelend werd de donkere vlek steeds groter. Ik zag ‘m pas op een moment waar loodgieters blij van worden. Het bleek een flinke klus te zijn. In weer een andere woning begon de vloer ineens te bollen. Of nouja, ineens. Toen we het laminaat weghaalden, bleek dat ook daar het water zich al een tijd lang had verpoosd.
Alles wat te langzaam gaat, zien we pas als we er met aandacht naar kijken. Of erover struikelen.
Veranderblindheid
De Changing Room illusie legt bloot dat we allemaal last hebben van veranderblindheid, of change blindness. Daar heb je niet heel vaak ‘last’ van, want het gebeurt zelden dat de boeken in iemands boekenkast gradueel van kaft veranderen. De meeste veranderingen gebeuren plotseling. En die trekken wel de aandacht, ook als het in je ooghoeken gebeurt. Want daar is potentieel gevaar mee gemoeid.
Echter, alles wat gradueel verandert is meestal niet zo levensbedreigend. Dus zie je het niet. Totdat je naar foto’s van vroeger kijkt. De kleding die je droeg, waar is die gebleven? En al die spullen in je vroegere woonkamer? Het zijn figuranten uit een vroeger leven waarvan je eigenlijk ook niet meer weet wanneer het is veranderd. Jammer eigenlijk hoe je al die kleine wijzigingen in je leven niet opmerkt. Ik schreef daar eerder al eens een artikel over. En hoe belangrijk het is om alledaagse foto’s van vandaag te maken. Zodat je later kunt zien wat er allemaal is veranderd, hoe statisch je leven nu ook mag lijken.
Dus hup, ga je huis, je woonkamer, je ontbijt en je kledingkast fotograferen. Voorkom je veranderblindheid met je camera.
Zin in meer optische illusies?
Dat kan. Hier zie je hoe je een zwartwit foto in kleur kunt zien. Gewoon met je eigen ogen.
Of bekijk eens hoe iemand een schip zag vliegen terwijl het op zee voer.
Een groothoeklens die van Joe Biden een reus maakt.
En tot slot kun je ook eens kijken wat de andere finalisten hebben gemaakt voor de wedstrijd Optical Illusion of the Year. Je vindt ze hier.