Ik vind kunstenaars die lak hebben aan regels, doorgaans leuk (al is dit geen regel :)). Het leert me dat regels een hulpmiddel zijn die je niet altijd hoeft te gebruiken. Twee voorbeelden.
Ik bezocht onlangs de expositie Hockney’s Eye in het Teylers’ museum (nog te zien tot 29 januari 2023). David Hockney speelt met de regels die we onszelf opleggen als schilder of fotograaf. Soms wéét je niet eens dat je de regels zelf ook gebruikt, zo normaal is het. Denk aan de vis die geen idee heeft wat water is, omdat hij niks anders kent dan water. Pas als je alternatieven kent, kun je keuzes maken. Hockney kan daarbij helpen.
1. Het verdwijnpunt lekker ergens anders zetten
Op schilderijen zie je vaak dat het verdwijnpunt in de verte of buiten het schilderij is geplaatst. Op dat punt komen de lijnen uit het schilderij bij elkaar. In het werk van Meindert Hobbema uit 1689 zie je dat alle lijnen samenkomen aan het einde van het weggetje:
Maar Hockney dacht dat kan ook anders. Hij laat in zijn schilderij van de Grand Canyon alle lijnen samenkomen bij de toeschouwer. Het effect versterkt hij bovendien door af te wijken van het standaard rechthoekige formaat van een schilderij:
Ook bij een interieurschilderij voelt het niet onnatuurlijk wanneer het verdwijnpunt bij jezelf ligt:
Waarom zie je dit perspectief eigenlijk niet vaker?
2. Fotocollages vol verdwijnpunten maken
Hockney speelde ook met fotografie ‘regels’. Waarom kiest een fotograaf zo vaak voor maar één perspectief? In werkelijkheid verandert je perspectief iedere keer wanneer je je lijf, nek, hoofd en ogen beweegt. Maar die beleving gaat verloren in een foto. Alhoewel Hockney daar wél raad mee weet.
We gaan weer even terug naar de Grand Canyon. Ik maakte daar vorig jaar deze foto:
Gewoon een foto vanuit één standpunt genomen. Dat mijn hoofd en ogen continue alle kanten opzwaaiden, is hier niet terug te zien.
Maar wel in Hockney’s collage van diezelfde Grand Canyon:
Of in een avondje scrabble spelen met zijn familie:
In real life when you are looking at six people there are a thousand perspectives.
~ David Hockney
De overtreffende trap
Iemand die Hockney’s collage naar een nieuw niveau tilt, is Sohei Nishino. Hij bezoekt een stad, fotografeert daar als een bezetene en gaat thuis aan de slag met een megalomane collage. Hieronder zie je een voorbeeld van zijn bezoek aan Amsterdam:
En minstens zo fascinerend is het filmpje hieronder, waarin je ziet hoe hij “Amsterdam” heeft gemaakt.
De volgende keer dat je je camera pakt, denk eens na over wat je wil overbrengen. En hoe je daarbij kunt spelen met de bestaande conventies om iets vast te leggen.