Een foto van een flatgebouw of een visuele weergave van een depressie. Beide foto’s zijn zó wezenlijk verschillend dat je bijna vergeet dat het om hetzelfde medium gaat. Een leidraad die ik dan graag gebruik, gaat over vensters en spiegels.
In de jaren ’60 schreef curator John Szarkowski het boek The Photographers Eye (nog steeds verkrijgbaar). Daarin deelt hij het idee dat een foto kan functioneren als een venster of als spiegel.
Of nouja, eigenlijk dat het gaat om een spectrum, maar laten we even beginnen bij de twee uitersten daarvan.
Fotografie als spiegel
In een spiegel zie je jezelf. Foto’s die ‘spiegelen’ zijn een reflectie van de innerlijke wereld van de fotograaf, waarbij beelden dus subjectief en persoonlijk zijn. Denk aan abstracte en conceptuele fotografie. Het gaat niet zozeer over wat er te zien is, maar meer over wat het beeld betekent voor de fotograaf én de kijker.
Bijvoorbeeld deze serie van Tara Wray die ze maakte tijdens haar depressie.
Of de zelfportretten van Laura Hospes die ze maakte vlak na een zelfmoordpoging.
Fotografie als venster
Door een venster kijk je naar buiten. Wie fotogafie als venster gebruikt, probeert de wereld vast te leggen zoals die is, zonder (of met minimale) tussenkomst van de fotograaf of Photoshop.
Stromingen waarin het venster vaak wordt gebruikt, zijn fotojournalistiek, straatfotografie, documentairefotografie en macrofotografie.
En meer concrete voorbeelden: de serie Objectief Nederland van Reinjan Mulder. Of de herfotografie van Chis Dorley-Brown waarin hij gebouwen op exact dezelfde wijze fotografeert. Maar dan wel met een tussenpoos van vele jaren:
Bewegen op een spectrum
Fotografie als venster richt zich dus op waarneming, terwijl fotografie als spiegel draait om expressie. Maar let op: zoals ik in het begin al schreef is het zelden het één of het ander. Het is een spectrum waarin je je als fotograaf beweegt.
Immers: de zwaarmoedige hond in de foto van Tara Wray is ook een registratie van wat er is (die hond bestaat gewoon). En de gebouwkeuze van Dorley-Brown is precies dat: een keuze om dat gebouw te fotograferen. Helemaal objectief is het nooit: een fotograaf maakt nu eenmaal talloze keuzes en die keuzes zeggen weer iets over hem of haarzelf.
Mijn eigen projecten zitten aan de kant van het venster: ik wil tonen hoe onze gebouwde omgeving eruit ziet. Maar hoe ik dat doe, vertelt dan weer iets over mijzelf…
Leuk om eens te onderzoeken over waar jij je bevindt op het spectrum en wat dat betekent voor wat je fotografeert. En hoe je dat doet.
Tot slot: wie dit soort benaderingen leuk vindt, is onderstaand artikel prima clickbait 🙂